Hà Vi Uyên sinh ngày 9 tháng 2 năm Nhâm Ngọ (19 SCN) tại làng Hạ Dương, nay là thôn Hạ Dương, xã Dương Hà, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội. Ông là con trai của Hà Vi Hưng và bà Đậu Thị Vi Loan, một gia đình nổi tiếng về nghề bốc thuốc chữa bệnh. Ngay từ nhỏ, Hà Vi Uyên đã được biết đến là một cậu bé thông minh, tuấn tú và tài năng.

Năm 18 tuổi, sau khi cha mẹ qua đời, Hà Vi Uyên đã hoàn thành việc để tang và ngay sau đó tham gia khởi nghĩa Hai Bà Trưng. Với tài năng võ nghệ xuất chúng và lòng yêu nước, ông được Hai Bà Trưng phong làm Tả tướng quân, Chỉ huy sứ, và thống lĩnh thủy quân.

Trong cuộc chiến chống lại quân Đông Hán, Hà Vi Uyên đã chỉ huy quân đội đánh bại nhiều cuộc tấn công, đặc biệt là trong các trận đánh lớn tại Lãng Bạc và Sơn Tây. Ông cùng quân đội đã chiến đấu dũng cảm, góp phần quan trọng trong việc bảo vệ vùng đất Giao Chỉ khỏi sự xâm lược.

Hà Vi Uyên được biết đến với những chiến công lẫy lừng và lòng trung thành tuyệt đối với đất nước. Sau khi Hai Bà Trưng giành lại độc lập cho Giao Chỉ, Hà Vi Uyên tiếp tục được giao nhiều trọng trách quan trọng trong việc bảo vệ và củng cố vùng biên cương. Nhân dân Giao Chỉ đã lập đền thờ ông để tôn vinh và ghi nhớ công lao của một vị tướng tài ba.

Lăng mộ của tướng quân Hà Vi Uyên hiện được đặt tại làng Hạ Dương, xã Dương Hà, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội. Đây là một nơi linh thiêng, được nhân dân địa phương và dòng họ Hà tôn kính. Lăng mộ được xây dựng và bảo tồn kỹ lưỡng, thể hiện lòng biết ơn và kính trọng đối với một vị anh hùng đã cống hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp bảo vệ đất nước. Đền thờ Hà Vi Uyên tại đây đã được xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia từ ngày 27/1/1986. Hàng năm, nhân dân địa phương tổ chức lễ hội ba lần vào các ngày sinh (9/2), ngày mất (12/11), và ngày hiển thánh (7/1) để tưởng nhớ ông.

Hà Vi Uyên là một nhân vật lịch sử tiêu biểu của họ Hà, với những đóng góp to lớn cho đất nước và dân tộc. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là minh chứng cho sự kiên trì, tài năng và lòng trung thành. Việc ghi chép và tôn vinh những nhân vật như Hà Vi Uyên trong lịch sử không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá khứ mà còn khơi dậy niềm tự hào và lòng biết ơn đối với những người đã góp phần xây dựng và bảo vệ đất nước.

Trích trong cuốn "Nhân vật lịch sử họ Hà Việt Nam" Tập 1 - Tác giả Hà Văn Sỹ